Cuộc đời của hồ nước Xuân Hương, fan ta biết siêu ít, chưa xuất hiện một sử sách chép vừa đủ về bà. Vì vậy cho đến thời điểm này còn các điều ngờ vực về cuộc sống và sự nghiệp thơ văn của bà. Bà sinh vào năm nào, mất năm nào cùng sáng tác đa số vào tiến độ nào, chưa một ai biết chính xác. Sự thực về thân cố sự nghiệp của hồ nước Xuân hương bị nhiều lịch sử một thời che phủ đến cả khó gỡ.

Bà đã khai thác triệt để năng lực tu từ đa dạng mẫu mã của ngữ điệu dân tộc cùng đã mài sắc ngữ điệu ấy của thời đại mình, tìm kiếm ra hệ thống kết cấu ngôn ngữ đột xuất để tạo cho phong bí quyết riêng rất là độc đáo, có chức năng tạo đều ngữ nghĩa kép thanh- tục trong phần đông các bài thơ của bà.

Theo người sáng tác Trần Thanh Mại (1911-1965) chào làng liên quan tới việc phát hiện tại tập thơ “Lưu hương thơm ký” (tạp chí Văn học tập Hà Nội, 10/1964), theo đó, cha bà là ông hồ Sỹ Danh (1706-1783), quê cửa hàng làng Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An, đậu cn 1732, không ra có tác dụng quan (có nam nhi cùng thân phụ khác bà mẹ với hồ Xuân hương là hồ Sỹ Đống), người mẹ bà bọn họ Hà, tín đồ thiếp của hồ Sỹ Danh. Hồ nước Xuân hương thơm sinh trong vòng 1745 đến 1780.

Hồi nhỏ có thể bà từng sống vài năm ở quê cha, nhưng từ khi phụ vương mất, bà sinh sống với mẹ thuở đầu ở Khán Xuân, thị xã Vĩnh Thuận, trong tương lai đến ngơi nghỉ thôn Tiêu Thuỵ, tổng tiền Túc, thị trấn Thọ Xương, Hà Nội. Lúc trưởng thành và cứng cáp bà trong nhà riêng sát hồ Tây, viết tên là “Cổ Nguyệt đường”. Rất có thể đây là phòng văn, hay chỗ bà dạy dỗ học, rất có thể là nơi diễn ra các buổi bình văn thơ, thù tiếp bạn bè?

Về sự nghiệp sáng sủa tác, cũng có khá nhiều tài liệu khác nhau. Trước kia những nhà phân tích văn học sử cho rằng Hồ Xuân hương sống và biến đổi vào nửa thời điểm cuối thế kỷ XVIII, hầu hết dưới thời Tây Sơn. Nhưng lại có một vài tài liệu new phát hiện cho thấy thêm bà sống với sáng tác hầu hết dưới triều Nguyễn, khoảng chừng nửa vào đầu thế kỷ XIX.

Trước kia người ta nhận định rằng Hồ Xuân hương thơm là tác giả của những bài thơ Nôm rất là độc đáo, sệt sắc, nhưng vừa mới đây theo phát hiện tại được ra mắt năm 1964 của trằn Thanh Mại, cho thấy thêm bà sáng tác cả thơ tiếng hán và tập thơ lưu Hương ký của bà là một trong áng thơ vừa tiếng hán vừa chữ Nôm.

Hồ Xuân hương thơm thông minh, nhưng lại không được học nhiều, đường tình duyên lại lắm éo le. Theo sự truyền tụng, thì bà lấy ck hai lần những làm lẽ. Theo bốn liệu của học trả Hoàng Xuân Hãn (1908-1996) ra mắt trên Tập san khoa học Xã hội, Paris, 12/1983, cho rằng bà có một lần có tác dụng lẽ trằn Phúc Hiển (quê Đàng Trong, con trai một công thần bên Nguyễn), khi ông này làm cho Tham hiệp trấn yên Quảng, khoảng 1815-1818, trước kia ông có tác dụng Tri lấp Vĩnh Tường.

Trong số bạn bè, tất cả ông Chiêu Hổ (Phạm Đình Hổ mất năm 1839). Nhiều người đoán định rằng, theo tư tưởng thường tình trong cuộc giao tiếp thì hồ Xuân mùi hương ắt phải nhỏ tuổi tuổi rộng Chiêu Hổ, nhưng rất nhiều hơn mấy. Vậy chắc chắn Hồ Xuân hương thơm sống vào đầu đời Nguyễn và có lẽ rằng đa số những bài thơ của bà có tác dụng vào thời này.

Một ấn phẩm hồ Xuân Hương bởi tiếng Pháp.

Do tồn tại bằng truyền tụng trong một thời gian dài, văn bạn dạng các bài bác thơ vẫn khác nhiều so với dạng thuở đầu (bởi trong truyền tụng bài toán thêm bớt tự do là điều bình thường). Nhiều loại dạng thơ này khó phục sinh nguyên bản, bởi quá nhiều dị bản. Đó là chưa nói đến có nhiều bản thất lạc, lại có lẫn thơ của fan khác.

Hầu hết bài bác thơ đề vịnh của hồ Xuân hương thơm như vịnh: người, vật, cảnh hay theo thể Đường luật, cùng với một ngữ điệu rất độc đáo. Đề tài các bài thơ, ở số đông mức độ khác nhau, phần đông nói lên số phận, phẩm giá, địa chỉ của người thiếu phụ trong đời sống nuốm tục. Chính vì vậy Hồ Xuân hương thơm được xem như là một trong số những thi sĩ vượt trội cho trào lưu lại nhân đạo chủ nghĩa của văn học việt nam cuối chũm kỷ XVIII, nửa đầu thế kỷ XIX, trước hết các sáng tác của bà đã nêu lên được các nỗi bất công mà lại người phụ nữ phải gánh chịu đựng trong thôn hội phong kiến, mặt khác qua thơ văn, bà đã giương cao ngọn cờ đương đầu bênh vực quyền hạn cho phụ nữ.

hồ nước Xuân Hương hết sức thông cảm với đầy đủ nỗi khổ riêng bốn ấy của người phụ nữ, nhưng không thể than thở, ngược lại muốn rượu cồn viên, yên ủi họ dũng mãnh đấu tranh phòng lại cuộc sống đời thường xã hội phong kiến “trọng nam khinh nữ”, đầy đủ khổ đau mọi đổ lên đầu bạn phụ nữ. Bà ý thức rất rõ ràng về vai trò đẩy đà của người thiếu phụ rất đặc biệt trong mái ấm gia đình và thôn hội, bọn họ là những nhỏ người không chỉ là đẹp, họ còn có đạo đức, khả năng không hèn gì phái mạnh giới. Tuy thế họ không phát huy được tài năng của mình bởi vì xã hội phong loài kiến không đồng ý họ gồm quyền đồng đẳng với phái nam giới.

Theo nhấn xét của tác giả Nguyễn Lộc: “Hồ Xuân mùi hương có một trong những bài thơ viết về hoàn cảnh riêng tư. Đó là cảnh ngộ của một người phụ nữ giàu sức sinh sống và vô cùng tài hoa, nhưng cuộc sống đầy bất hạnh. Bà tha thiết bao gồm một tình yêu đẹp, dẫu vậy không lúc nào đạt được. Cần làm lẽ, những người mà bà không quá yêu thương, do đó thơ bà thường biểu thị một khát khao, thỉnh thoảng đến cháy phỏng về một tình thân trai gái, tình yêu bà xã chồng. Thơ hồ nước Xuân mùi hương lấy chủ đề trong cuộc sống hàng ngày, mà lại thường là đề tài có đặc điểm úp mở, hai nghĩa, một nghĩa đen phô ra, nói thẳng về đối tượng người dùng mà bên thơ biểu hiện và một nghĩa ngầm (nghĩa bóng), nói đến chuyện (chăn gối) trong buồng the”. Thực tế thơ bà không hề khêu gợi dục vọng, trái lại thơ bà nhằm mục đích bênh vực fan phụ nữ.

Về nghệ thuật và thẩm mỹ thơ, hồ Xuân hương thừa kế xuất sắc truyền thống của truyện truyện cười dân gian, thường tốt dùng cái tục làm phương tiện đi lại đả kích sắc bén. Vì vậy người ta nói thơ hồ Xuân Hương là việc vươn lên của nghệ thuật dân gian. Lời văn nôm na. Câu thơ thường xuyên chỉ là câu nói cửa miệng.

Điều quái đản là bà đã đưa được gọn gàng và thoải mái và tự nhiên những câu nôm mãng cầu ấy vào nguyên tắc thất ngôn, vào độ lớn đối ngẫu:

Cái tội trăm năm đại trượng phu chịu cả/ miếng tình một khối thiếp xin mang.

Tác giả sử dụng thành thạo phần nhiều thành ngữ, tục ngữ, ca dao, hầu như lối nói giản ước căng bóng rất Việt Nam.

Bà đã khai thác triệt để năng lực tu từ nhiều chủng loại của ngôn ngữ dân tộc và đã mài sắc ngôn ngữ ấy của thời đại mình, tra cứu ra hệ thống kết cấu ngôn ngữ đột xuất để khiến cho phong cách riêng rất là độc đáo, có chức năng tạo đầy đủ ngữ nghĩa kép thanh - tục trong hầu như bài thơ của bà.

Thứ nhì là nguồn còn sót lại trong thư tịch cũ, mà tác giả Trần Thanh Mại đã phát hiện, chủ yếu là tập thơ lưu giữ Hương ký. Giữ Hương ký kết được chép chung với tương đối nhiều văn phiên bản khác vào tập Du hương Tích hễ ký. Tập thơ có 24 bài bác thơ chữ nôm và 26 bài bác thơ chữ Nôm. Đầu đề ghi là của hồ nước Xuân Hương, tín đồ Nghệ An, viết tận nhà Cổ Nguyệt đường, lời Tựa vị Nham Giác Phu Tốn Phong Thị viết, đề năm 1814. Bài bác Tựa, cho thấy thêm nhiều điều về về bạn nữ thi sĩ. Những bài thơ trong lưu Hương cam kết là thơ xướng họa, tặng, đáp, trong những số ấy tác giả phân bua tâm sự và tình cảm của chính bản thân mình đối với những người bạn trai như những ông Tốn Phong Thị, ông Hiệp trấn Sơn nam thượng họ Trần, ông Chí Hiên, ông Mai đánh Phủ, gồm cả “người cũ” Nguyễn Du (1756-1820).

Tình cảm thể hiện trong số bài thơ này là tình thân trai gái, được người sáng tác thổ lộ khôn xiết thắm thiết, so với thời đại bà là rất táo khuyết bạo, tuy thế vẫn giữ kích cỡ lễ, nghĩa. Nghệ thuật và thẩm mỹ thơ khá già dặn.